Trang chủ
Liên Hệ
Ngày 20 tháng 7 năm 1949, du kích Hoài Hảo phối hợp với bộ đội đánh thắng trận càn của địch tại Chợ Cát.
Năm 1949, Hoài Hảo là vùng tự do. Tổ chức Đảng và bộ máy chính quyền vững mạnh, lực lượng dân quân du kích được củng cố và tăng cường, các trung đội du kích được trang bị súng trường, lựu đạn và các loại vũ khí tự tạo. Phương án bố phòng theo địa hình tác chiến đã bố trí sẵn. Nhân dân hăng hái tham gia kháng chiến, nêu cao khẩu hiệu: “Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh”.
Địch đổ bộ đánh vào Chợ Cát – Tam Quan chia làm 3 cánh.
Cánh thứ 1: Cánh quân chủ yếu của địch trong trận càn.
Hồi 1 giờ sáng ngày 20 tháng 7 năm 1949, địch dùng 4 tàu chiến chở quân vào biển Tam Quan, bí mật đổ bộ 1 tiểu đoàn lên bãi Ngang. Chúng dấu quân ở rừng phi lao Tăng Long. Rạng sáng ngày 20 tháng 7 năm 1949, chúng tiến quân hình thành gọng kìm phía nam. Quân địch đánh thọc lên Hoài Thanh cướp bóc tài sản, đốt nhà và giết 3 người thường dân. Đến ga Ngọc An (Hoài Thanh Tây) cánh quân này dừng lại ăn trưa.
Cánh thứ 2: Quân địch đổ bộ 1 đại đội lên Vĩnh Tuy, xã Phổ Thạnh (Đức Phổ) đánh chiếm đèo Bình Đê, tiến quân đánh ga Chương Hoà, đốt phá 1 số toa xe đầu máy, chúng hành quân theo đường sắt vào chiếm ga Tam Quan.
Cánh thứ 3: Địch đổ bộ lên thôn Thiện Chánh, tiến quân đánh chiếm thôn Tân Thành, hành quân lên ga Tam Quan hợp điểm.
Phát hiện quân Pháp đổ bộ càn quét, đóng quân tại ga Ngọc An, thôn đội Phụng Du đánh kẻng báo động cho nhân dân tản cư.
13 giờ ngày 20 tháng 7 năm 1949, quân địch hành quân từ ga Ngọc An đến làng Phụng Du. Chúng tiến quân theo đường liên xã đánh lên Chợ Cát. Khi qua cầu Cũ (cầu Trường Đảng) đã bị phá hoại từ trước, chúng tiến quân chậm chạp qua đường đất đến mã Bà Nhương (Phụng Du) bị tiểu đội du kích Phụng Du do đồng chí Nguyễn Lịnh và đồng chí Nguyễn Hữu Hào chỉ huy; phối hợp với 1 trung đội bộ đội địa phương Hoài Nhơn, do đồng chí Thạch, đồng chí Nơi chỉ huy, chặn đánh quyết liệt. Hoả lực ta có trung liên, súng phóng lựu đạn, súng trường bắn vào đội hình của địch. Vì lực lượng ta ít không cân sức, bộ đội và du kích tạm thời rút lui lên hướng Gò Cát – Chợ Cát.
Quân địch hung hăng hành quân càn quét xóm Thanh Minh và Ngọc Ninh (Phụng Du) đến truông Nước Nhĩ, xóm Can Tường, chúng chia làm 2 mũi tiến quân. Mũi hành quân càn quét vùng dân cư phía tây đường liên xã ra ngã tư Chợ Cát, mũi hành quân càn quét vùng dân cư phía đông đường liên xã ra đến mã Tuần Tàng. Chúng cướp của, đốt nhà, bắn chết 5 dân thường, ông Phạm Cang xóm Minh Thạnh, ông Bành Tá, ông Nguyễn Kiều xóm Long thạnh (Tấn Thạnh) ông Lê Soan xóm Thanh Minh và ông Đoàn Bán xóm Can Tường (Phụng Du) đều bị chúng giết hại.
Trung đoàn 210 quân khu V do đồng chí Đàm Quang Trung làm trung đoàn trưởng vừa hành quân từ Bắc Tây Nguyên về Bình Định. Tiểu đoàn 50 thuộc trung đoàn 210 đóng tại chợ Bãi, Hoài Xuân, được lệnh hành quân cấp tốc đánh địch. Đại đội quyết tử thuộc tiểu đoàn 50 hành quân theo đường liên xã lên Hoài Tân, ra Hoài Hảo đánh địch tại Chợ Cát. Liên đội quyết tử 101 thuộc trung đoàn 210, do đồng chí Quách Tử Hấp và Nguyễn Tấn Đạt chỉ huy hành quân theo ngã ba đông đường lên Chợ Cát.
Trung đội dân quân tập trung Hoài Hảo do đồng chí Huỳnh Diệu làm trung đội trưởng được lệnh hành quân chiến đấu. Trung đội được tăng cường hoả lực. Đồng chí Nguyễn Văn Lễ, cán bộ hậu cần nhận súng đạn về trang bị cho đơn vị. Đồng chí Nguyễn Hữu Hào xã đội phó cùng các đồng chí Nguyễn Triên, Huỳnh Đá, Lê Nghiêm cán bộ thôn đội Tấn Thạnh, chỉ huy trung đội du kích Tấn Thạnh phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch.
Trận đánh diễn ra rất quyết liệt. Bộ đội chủ lực từ Gò Cát tiến đánh quân địch tại ngã tư Chợ Cát, đường giao thông hào và khu mã Tuần Tàng, tổ chức nhiều đợt xung phong diệt địch. Lực lượng du kích chiến đấu rất dũng cảm, ngoan cường, khi xung trận chiến sĩ Bành Thừa (Tấn Thạnh) dùng dao mã tấu chém tên lính Pháp xâm lược. Chiến sĩ Bành Thừa bị thương nặng, được chuyển đến bệnh viện cứu chữa kịp thời. Trung đội du kích tập trung đánh bộ phận thông tin địch tại ngã tư, tiêu diệt nhiều tên. Ở Hoài Hảo chiến sĩ Lê Đính bộ đội chủ lực, chiến sĩ Trương Lời (Phú Mĩ) và Lê Cát (Phụng Du) thuộc trung đội dân quân tập trung đã hy sinh trong trận này.
Quân địch dựa vào đường giao thông hào và khu mã Tuần Tàng xây bằng đá làm công sự đánh trả lại ta, nhưng chúng bị thất bại nặng nề. Không chịu nổi các đợt xung phong của bộ đội chủ lực và sự dũng cảm, trận chiến của các chiến sĩ du kích chúng phải rút lui về co cụm tại ga Tam Quan. Trước khi rút lui, tháo chạy, chúng đốt 2 nhà dân, nhà ông Huỳnh Ty và nhà ông Nguyễn Nỉ (Tấn Thạnh) để báo hiệu xin quân ứng cứu. Chúng còn bắn chết 2 thường dân, ông Nguyễn Sướng (Phụng Du) và ông Nguyễn Giàu (Tấn Thạnh).
Trên đường địch rút chạy về ga Tam Quan bị lực lượng du kích Tấn Thạnh do các đồng chí Lê Nghiêm, Nguyễn Triên, Huỳnh Đá chỉ huy chặn đánh tại gò Ông Ninh, cầu Mương Lỡ tiêu diệt nhiều tên. Bọn địch hoảng sơ. rối loạn đội hình rút lui. Các ông Nguyễn Nhâm, Nguyễn Vy, Nguyễn Dục bị địch bắt khiêng xác chết, khiêng thương và của cải mà chúng cướp được đã lợi dụng cơ hội thoát khỏi tay giặc.
Ngoài lực lượng du kích phối hợp với bộ đội chiến đấu, Hội phụ nữ, Hội mẹ chiến sĩ Hoài Hảo tổ chức tiếp tế cơm nước, lực lượng dân quân chuyển thương binh về tuyến sau kịp thời cứu chữa, chôn cất chiến sĩ hy sinh và thu dọn chiến trường.
Tối ngày 20 tháng 7 năm 1949, bộ đội chủ lực pháo kích vào cụm trú quân tại ga Tam Quan, tiêu diệt nhiều tên địch. Bị đánh liên tục, sáng ngày 21 tháng 7 năm 1949 có pháo biển yểm trợ, toàn bộ quân địch rút xuống tàu thuỷ chạy ra biển. Xác lính chết chúng dồn vào 32 bao tải chuyển xuống tàu. Trên đường rút chạy ra biển bị du kích Tam Quan chặn đánh quyết liệt tiêu diệt nhiều tên.
Trận đánh chống càn Chợ Cát – Tam Quan kéo dài 2 ngày mới kết thúc. Bộ đội và du kích đánh bại cuộc hành quân càn quét với quy mô lớn của địch nhằm mục đích đánh phá, quấy rối vùng tự do của ta. Ta tiêu diệt trên 200 tên, nhiều tên khác bị loại khỏi vòng chiến đấu.
Trận đánh Chợ Cát, du kích phối hợp với bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực đánh cánh quân chủ yếu, gọng kìm phía nam của địch. Là trận đánh quyết định làm thất bại âm mưu cuộc hành quân càn quét đánh phá vào hậu phương của ta, đốt nhà, cướp của, giết người, gây hoang man lo sợ trong nhân dân. Về phía ta, ta chủ động hành quân chiến đấu, khi chúng đặt chân lên đất Hoài Hảo, bị du kích Phụng Du và bộ đội địa phương Hoài Nhơn nổ súng đánh địch từ hồi 13 giờ ngày 20 tháng 7 năm 1949 tại mã Bà Nhương (Phụng Du) đến trận đánh quyết định tại Chợ Cát. Kết thúc là trận đánh của du kích Tấn Thạnh tại gò Ông Ninh và cầu Mương Lỡ hồi 17 giờ cùng ngày. 5 giờ liền bị đánh liên tục, quân địch tổn thất nặng nề, ta tiêu diệt hàng trăm tên và nhiều tên khác bị thương, buộc địch phải rút quân về co cụm tại ga Tam Quan. Mà co cụm là bất lợi, sẽ bị tiêu diệt, nhưng không còn cách nào khác quân địch đành phải chấp nhận.
Trận đánh Chợ Cát đánh dấu bước trưởng thành về sự lãnh đạo của chi bộ và chính quyền, về năng lực tổ chức chỉ huy và tinh thần chiến đấu dũng cảm của lực lượng dân quân du kích Hoài Hảo, phối hợp với bộ đội đánh bại âm mưu càn quét của địch. Trong cuộc mit tinh mừng chiến thắng do Uỷ ban hành chính kháng chiến Hoài Nhơn tổ chức tại sân vận động Tam Quan, tuyên dương những đơn vị và cá nhân có thành tích xuất sắc trong trận đánh chống càn ngày 20 tháng 7 năm 1949, nhân dân và lực lượng dân quân du kích Hoài Hảo được tuyên dương trong buổi lễ mừng chiến thắng trọng thể này.